Mata Hari, een vrouw met een bijzonder verhaal. Ze was erotisch danseres in Parijs, maar ook dubbelspion in de Eerste Wereldoorlog. Geen wonder dus dat je gefascineerd kunt raken door dit verhaal, vooral als je opeens te horen krijgt dat ze familie van je was. Dit overkwam Esmee Dalenoort, eerstejaars student Docent Theater. In Studio 3, Biografisch theater, is Esmee aan de haal gegaan met het verhaal van Mata Hari.
Esmee was aanwezig op haar moeders neven- en nichtendag, toen ze hoorde dat een ver familielid van haar spion was: We liepen langs haar standbeeld in Leeuwarden en toen zei mijn moeders neef dat ze verre familie van ons was. Zij was een nichtje van onze oma. Destijds had ze zich verder niet zo verdiept in wie Mata Hari nou eigenlijk was. Pas toen ze vorig jaar toevallig een schilderij van Mata Hari tegenkwam, tijdens een spelletje, kwam het weer naar boven. Ik ging me in haar verhaal inlezen en toen dacht ik: ‘Dat verhaal is zo bizar daar moet ik ooit een keer iets mee gaan doen.’ Ja, nu was het de tijd, denk ik, bij biografisch theater.
Esmees familie heeft het niet vaak over Mata Hari, maar soms vertelt haar moeder wel eens wat. Esmee vertelt: Er werd gezegd dat ze een schandelijk familielid was, omdat ze erotisch danste. Ook zeiden ze dat ze een verraadster was in de Eerste Wereldoorlog. Er werd nooit echt positief over haar gepraat.
“Door haar eigen hebzucht is ze letterlijk dood gegaan.”
Wat Esmee aansprak was het feit dat ze zo makkelijk spion werd, voor zowel het Duitse als het Franse leger: Ze is voor de Duitsers gaan spioneren, omdat ze gewoon geen werk meer had. Wat mij ook heel erg intrigeerde was dat ze zo hebberig was. Dat ze heel erg van dat luxe leven wilde genieten en veel geld wilde. Daar heb ik me dus een beetje op gefocust. Dit aspect van Mata Hari’s karakter wil Esmee ook verwerken in haar voorstelling: Het luxe leventje dat zij wilde, is niet zonder slag en stoot gegaan.
Door de manier waarop Esmees familie over Mata Hari sprak, had Esmee niet z’n positief beeld van haar. Ze ging haar onderzoek in met het idee dat Mata Hari een verschrikkelijke vrouw zou zijn, maar: Ik vond het allemaal niet zo heftig als ik had gedacht. Esmee zegt ook dat dat waarschijnlijk ook komt door de tijd. Tegenwoordig wordt een carrière als erotisch danseres bijvoorbeeld niet meer zo afgewezen, als in de tijd van Mata Hari. Esmees blik is dus enorm veranderd tijdens het onderzoek.
Het boek Mata Hari: De waarheid achter een legende van Jan Brokken is het boek dat Esmee geraadpleegd heeft voor haar onderzoek. Je gaat natuurlijk eerst op Wikipedia lezen, maar daar heb je maar drie hele korte alinea’s. Dan weet je nog steeds niet wat daar allemaal achter zat, zegt Esmee. Ook heeft Esmee veel online archieven geraadpleegd. Daar vond ze bijvoorbeeld brieven, pasjes en het doodsvonnis van Mata Hari: Daarom heb ik nu ook een brief, die zij in de gevangenis heeft geschreven, in mijn voorstelling gestopt.
Ik vind haar eigenlijk best wel een bad ass. Ze stond zo voor zichzelf, ze wilde haar ideale leven volgen. Esmee is het alleen niet eens met Mata Hari’s kijk op de wereld, zij wilde namelijk altijd het beste van het beste. Zij zei bijvoorbeeld dat je geen gelukkig leven kunt leiden als je in een rijtjeshuis woont. Omdat ze aan dat ‘normale’ leven wilde ontsnappen is ze spion geworden en zo eigenlijk aan haar eind gekomen. Esmee zegt: Door haar eigen hebzucht is ze letterlijk dood gegaan.
“Dat toppunt was al bereikt, maar dat kon ze niet accepteren.“
In het verhaal van Mata Hari is een tweestrijd te vinden. Esmee vertelt dat de meeste mensen in het leven compromissen sluiten als ze een bepaalde droom niet waar kunnen maken, maar dat Mata Hari steeds verder zocht. Dit is ook de reden dat Mata Hari uiteindelijk naar Parijs ging. Het gaat elke keer in haar leven over: hoe wordt mijn leven beter. Dat toppunt was al bereikt, maar dat kon ze niet accepteren.
Dat hebzuchtige en hoogmoedige wil Esmee graag in haar stuk weergeven. Ze laat het levensverhaal van Mata Hari zien, vanaf haar reis naar Parijs, tot aan haar executie. Dus eigenlijk de keuzes die ze maakt en het aanbod dat ze krijgt, concludeert Esmee.
De reacties in Esmees familie verschillen. Haar moeder en neef vinden het erg leuk dat ze hier mee bezig is, en: De meeste mensen vinden het heel tof, dat ik het over haar ga doen. Haar vader waarschuwde haar om niet door te draaien over het feit dat Mata Hari familie van haar was. Zelf voelt de familieconnectie best ver weg voor Esmee, ook omdat ze geen stamboomonderzoek kon doen: Ik denk dat als ik dit ooit weer oppak en me echt ga verdiepen in de familiegeschiedenis, dat het dan dichterbij komt.
Esmee heeft het verhaal vooral benaderd vanuit het perspectief dat er in haar familie was. Tegenwoordig wordt Mata Hari omschreven als legendarisch, mythisch en mysterieus. Esmee zegt daarover: Volgens mij wordt ze nu echt gezien als een soort legende. Destijds was ze wel de bekende erotische danseres, die toch spion was, een dubbelspion zelfs. En nu is het eigenlijk de mysterieuze Mata Hari.
“Hopelijk ooit, kan ik mijn vertelling groter maken“
Esmee merkt dat ze ooit nog dieper in wil gaan op het verhaal van Mata Hari. Helaas is dat nu binnen deze studio niet mogelijk, vanwege de beperkte tijd. Wat ik ooit zou willen doen is naar de kelders in Leeuwarden gaan, want daar heeft ze gewoond. Ik zou me dan nog meer willen verdiepen in haar echte leven en ook dat van mijn familie. Hopelijk ooit, kan ik mijn vertelling groter maken met de informatie die ik nu al heb gevonden.