‘Ik kan geen theater, ik ben autistisch’

‘Ik kan geen theater, ik ben autistisch.’

‘Dat vroeg ik niet,’ antwoordde ik, ‘lijkt het je leuk om theater te spelen, wíl je het?’
‘Misschien.’
‘Misschien heb jij wel veel veel talent.’ Hun hoofd schudt nee. ‘Wie heeft je dat verteld?’ Het blijft stil.

Ik loop de gang op en kom een andere docent tegen. ‘Jij gaat theaterles geven, toch?’ Ik knik. ‘Nou succes met die autisten, die gaan dat echt niet doen!’

Er is een theorie in de autistische wereld dat alle autistische mensen opgroeien met een trauma, doordat we continu te horen krijgen dat we het fout doen, dat het niet klopt wat we denken en dat onze hersens verkeerd in elkaar zitten; we hebben een stoornis en er wordt van ons verwacht dat wij ons aanpassen aan de rest van de wereld. Dit te horen krijgen tijdens het opgroeien en je ontwikkelen als mens, zorgt voor een trauma. Tegen de tijd dat wij volwassen zijn, heeft de wereld ons geleerd dat alles wat wij denken of doen fout is. Ik denk dat iedereen voor zichzelf kan bedenken wat dit voor uitwerking kan hebben op je verdere leven.

Momenteel zijn er nationale en internationale groepen ervaringsdeskundigen bezig met oplossingen bedenken voor het collectieve trauma van autisten, groepen waar ik ook actief in ben. Daar hebben mijn leerlingen in het speciaal onderwijs op dit moment echter nog helemaal niks aan. Die staan tegenover een docent, die ouder is en misschien wel twee koppen groter, die gefrustreerd is over het feit dat jij wel tienen kan halen voor Engels, maar niet kan bedenken wanneer je je jas aan of uit moet doen. De docent verheft zijn stem, jij raakt overprikkeld en voor je het weet is er weer een gebeurtenis toegevoegd aan jouw traumabrein.

Op 1 augustus 2015 is de wet ‘zorgplicht sociale veiligheid leerlingen op school’ ingegaan. Daarin staat dat de school verantwoordelijk is voor het creëren van een veilige sociale omgeving voor alle leerlingen. Hoe kan het dan nog dat de meeste autistische mensen slechte herinneringen hebben en traumatische ervaringen hebben overgehouden aan hun schooltijd? Ik snap dat docenten ook gewoon mensen zijn met emoties, gevoelens en frustraties. Die komen er soms uit. Ik denk ook niet dat er ook maar één docent is die bewúst wil bijdragen aan een trauma. Ik denk wel dat het efféct van bepaalde handelingen en opmerkingen bij autistische leerlingen, niet bij hun bekend is.

‘Ik snap gewoon niet waarom leerlingen een heel wiskundeboek kunnen afronden in een week, maar een lijstje nodig hebben dat ze vertelt dat ze hun tanden moeten poetsen, omdat het anders niet gebeurt.’
‘Dat is gewoon hoe het ook bij mij werkt,’ zeg ik, ‘ik heb mijn VWO gedaan, ben nu derdejaarsstudent Docent Theater, maar mijn vriend moet me helpen met boodschappen doen, want dat kan ik niet.’ ‘Dat is toch raar?’ zegt de docent met wie ik aan het pauzeren ben.
Ik heb ook een vraag: ‘Waarom vragen neurotypische mensen altijd hoe het gaat als ze een gesprek beginnen, terwijl ze niet een écht antwoord willen maar gewoon ‘ja, goed, met jou?’ willen horen?’
‘Dat is hoe het werkt, dat is gewoon zo,’ zegt de docent. Zijn frustratie is voelbaar. Ik heb het genoteerd en opgeslagen in mijn autistische brein. Alleen voor neurotypische, niet-autistische mensen, is ‘dat is gewoon hoe het werkt’ een geaccepteerd antwoord.

Mijn naam is Gwen van Beersum, ik ben dertig jaar, derdejaarsstudent Docent Theater aan ArtEZ en ik ben sinds dit schooljaar openlijk autistisch op mijn school en stageplekken. Sinds ik hier open over ben, heb ik een reeks nieuwe ervaringen opgedaan in hoe mensen op mij reageren. Die zijn overwegend, maar niet uitsluitend, negatief. Het maakt mij ontzettend angstig, maar ik hou in gedachten dat ik het niet voor mijzelf doe, maar voor mijn leerlingen, zoals die leerling waar ik deze column mee begon.

Als het je is gelukt om deze column tot het einde te lezen, zonder te veel weerstand of ergens af te haken: gefeliciteerd! Je bent een van de weinigen die het presteert om te luisteren naar de ongenuanceerde mening van een autist. Ik wil je graag uitnodigen om in het reactie-/commentaarblokje onderaan mij te vertellen wat er fout is aan deze column. Ik ben immers autistisch, dus ik heb het altijd fout, toch? Maak je geen zorgen over mijn gevoelens (ja, die hebben we ook). Ik volg doorlopend traumatherapie. Ik ben wel wat gewend.